Ngày 26/9: Thánh Cos-ma và Đa-mi-a-nô tử đạo (+khoảng 300),Lễ nhớ không buộc

1. Ghi nhận lịch sử – phụng vụ

26 tháng 9 là áp ngày Đức Giáo Hoàng Félix IV (526-530) dâng kính hai thánh Cosma và Đamianô một đại giáo đường ở Nghị trường Roma khi chuyển một đền thờ lương dân thành nhà thờ Kitô giáo. Sách các phép Gélase và Grégoire đều xác nhận ngày này. Ngược lại, ở phương Đông, ngày lễ thay đổi, nơi là mùng một tháng mười một, nơi mùng một tháng bảy, nơi khác mười bảy tháng mười.

Theo truyền thuyết, thánh Cosma và Đamianô tử đạo ở Cyr, gần Alep nước Syrie và khoảng năm 300. Các ngài được sùng kính ở phương Đông từ thế kỷ IV, nhưng sự tôn kính đó nhanh chóng lan sang khu vực Địa Trung Hải và cả phương Tây. Một truyền thuyết Hy Lạp nói các ngài là y sĩ, và người ta đặt cho các ngài cái tên “Anargyres” (không tiền bạc) vì các ngài chữa bệnh không lấy tiền. Théodoret de Cyr khách hành hương thế kỷ IV khẳng định có truyền thuyết đó và có nhắc đến đại giáo đường Cosma và Đamianô. Còn Procope cũng kể rằng Justinien cho xây một đền thờ kính các ngài ở Cyr, trong thế kỷ VI.

Có ba chuyện tử đạo kể về các vị thánh Anargyres này. Một chuyện có nguồn gốc Arập, một chuyện gốc châu Á, kể rằng các ngài sinh tại Égée, miền Cilicie là thành phố được thánh Phaolô truyền đạo cho, sau đó các ngài tới Pergame học tập. Trở về Cyr, các ngài bị giết vì đạo ngày 27 tháng 9 năm 287 do quan tòa Lysias, trong cuộc bách hại của Dioclétien. Truyền thuyết thứ ba có nguồn gốc Roma, chính nhờ truyền thuyết này, tên hai vị được ghi vào phần lễ qui Roma. Thời trung cổ, người ta tôn kính các ngài tại nhiều thành phố thương mại vì nơi đây thường có các trận dịch bệnh. Theo một truyền thuyết, thánh Alfred vào giữa thế kỷ X đã chuyển hài cốt các ngài vào nhà thờ chánh tòa Hildesheim và Essen tại Đức.

2. Thông điệp và tính thời sự

Lời nguyện trong ngày ca tụng “sự quan phòng kỳ diệu” của Chúa đã đem đến cho chúng ta sự trợ giúp nhờ lời chuyển cầu của thánh Cosma và Đamianô, được xem là bổn mạng các thầy thuốc và những y tá. Thánh Grégoire de Tours, thế kỷ VI, làm chứng lòng sùng kính hai vị tử đạo “chữa bệnh” này tại xứ Gaule: “Hai anh em y sĩ Cosma và Đamianô đã trở thành Kitô hữu; chỉ nhờ công phúc nhân đức và lời cầu nguyện của các ngài, nhiều bệnh tật đã được xua đuổi. Sau một số cực hình khác nhau, các ngài lại đoàn tụ với nhau trên trời và làm nhiều phép lạ. Nếu có một người bệnh đến mộ các ngài và tin tưởng cầu xin, người đó đã gặp thầy gặp thuốc. Người ta kể các ngài hiện đến với các bệnh nhân trong giấc mộng, cho họ toa thuốc, bệnh nhân cứ thế nghe theo và họ được chữa lành”
(In. Glor.Mart 98).

Lời nguyện trên lễ vật nhắc ta về ý nghĩa của lễ hy tế Thánh thể là: “Nguồn mạch và là gương mẫu của mọi cuộc tử đạo”. Quả thế, “Không ai không tiếp đãi khách mời của mình: Đó là điều Chúa đã làm. Chúa là chủ đứng ra mời khách, là thức ăn, của uống. Vậy nên các vị tử đạo đã chú trọng đến những thứ họ ăn uống để nên được bồi bổ nhiều đến thế” (thánh Augustin, bài giảng 329, trong Phụng vụ bài đọc).

Lời nguyện tạ lễ có vẻ lấy tư tưởng từ lời đề tựa nơi bức tranh ghép đá màu trong đại giáo đường Cosma và Đamianô ở Roma: “Martyribus Medicis Populo spes certa salutis” (dân chúng hy vọng chắc chắn sẽ được cứu chữa nơi các vị thánh y sĩ tử đạo này). Nên chúng ta cầu xin cho “Ân ban chúng ta lãnh nhận nhân ngày lễ hai thánh Cosma và Đamianô trở nên thuốc chữa và mang lại cho chúng ta an bình”.

Kỷ niệm cuộc tử đạo của hai thánh “Anargyres” này, chúng ta cũng cầu nguyện cho những người có trách nhiệm trên sức khỏe chúng ta. Đồng thời suy nghỉ những gì viết trong sách Huấn ca về thái độ phải có đối với thầy thuốc và bệnh tật: “… Hãy tôn trọng thầy thuốc vì mọi người điều cần đến ông … Quả vậy tài chữa bệnh là do Đấng Tối cao … Con ơi, khi đau ốm con chớ coi thường, nhưng hãy cầu xin Đức Chúa, Người sẽ chữa lành cho. Hãy từ bỏ lỗi lầm, thanh tẩy tâm hồn sạch mọi tội khiên … Bấy giờ con hãy mời thầy thuốc đến, vì cả ông nữa cũng đã được Chúa dựng nên” (38,1 ..12).

Enzo Lodi