Lược sử Giáo họ Hoàng Xá

1. Thông tin cơ bản

  Tên gọi: Giáo họ Hoàng Xá.

  Địa chỉ: Thôn Phú Nông, xã Kim Xá, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc.

  Bổn mạng: Thánh Phanxicô Xaviê (03/12).

Giáo dân: Giáo họ Hoàng Xá có 9 gia đình với 33 nhân danh, chiếm tỉ lệ khoảng 1,77% dân cư thôn Phú Nông (năm 2022). Giáo dân sống tập trung trong thôn Phú Nông. Họ chủ yếu làm nông nghiệp và làm việc tại các công ty, xí nghiệp trên địa bàn.

Dòng tu, hội đoàn đang hiện diện và hoạt động: chưa có.

Nhà thờ: Ngôi nhà thờ hiện nay được hoàn thành năm 2001 với kích thước: chiều dài 12.5m, chiều rộng 6, và chiều cao 5m.

2. Lịch sử hình thành và phát triển

Theo dòng lịch sử, địa danh Vĩnh Tường được hình thành và thay đổi qua nhiều thời kỳ lịch sử. Thời các Vua Hùng, Vĩnh Tường thuộc bộ Văn Lang. Dưới thời thuộc địa nhà Hán, Vĩnh Tường thuộc quận Giao Chỉ. Sang thời nhà Đường, Vĩnh Tường là trung tâm của vùng đất Phong Châu. Vùng đất này mang tên Vĩnh Tường từ năm Minh Mệnh thứ 3 (l822) triều Nguyễn. Sau cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, phủ Vĩnh Tường đổi thành huyện Vĩnh Tường thuộc tỉnh Vĩnh Yên.

Năm 1899 – 1927, tổng Tăng Đố thuộc phủ Vĩnh Tường xuất hiện người Công giáo sinh sống tại đây. Theo lời kể của các cụ cao niên trong làng, năm 1920, tại thôn Phú Nông thuộc làng Hoàng xá, chi họ cụ Phanxicô Chung với khoảng 4 – 5 gia đình được rửa tội bởi cha Thịnh, chính xứ Hòa Loan. Được biết, những năm đầu thế kỷ XX, thôn Phú Nông có khoảng 8 mẫu ruộng cach tác để lấy lương thực phục vụ cho giáo xứ Hòa Loan. Một thời gian sau, có thêm vài gia đình Công Giáo khác đến thôn Phú Nông làm ăn sinh sống.

Năm 1928 – 1929, số giáo dân tăng lên nhanh chóng với 27 hộ gia đình, khoảng 100 nhân danh. Đời sống đức tin ngày càng lớn mạnh, các hộ gia đình Công giáo tại đây đã mở rộng khuôn viên Nhà Chúa để xây ngôi nhà nguyện. Khoảng năm 1930, có cha phó xứ  Phêrô Định về hướng dẫn xây dựng nguyện đường. Ngôi nhà nguyện có 7 gian có tường gạch và lợp mái ngói với kích thước: chiều dài 21m, chiều rộng 7m và chiều cao 4m.

Từ ngày có nhà nguyện, đức tin của họ đạo ngày một phát triển, đời sống kinh tế được cải thiện, dân chúng không còn đói khổ như trước nữa. Cha phó Định cũng thường xuyên qua lại chia sẻ đời sống với giáo dân. Ngoài ra, ngài cũng dâng thánh lễ và cử hành các Bí tích cho cộng đoàn tại nơi đây. Cha Định lo việc giáo xứ cho đến khi được Chúa gọi về. Ngài được sống trọn vẹn nơi giáo xứ và được chôn cất ở cuối nhà xứ Hòa Loan.

Ngày 07/5/1954, trên đường rút lui khỏi Việt Trì, quân đội Pháp có máy bay yểm trợ đã bắn phá các làng hai bên đường Quốc lộ 2. Làng Hoàng Xá bị bom đạn tàn phá, nhà cửa cháy tan hoang. Ngôi nhà thờ giáo họ đổ nát, dân làng lương giáo chạy tản cư tứ tán. Vài tháng sau, khi tình hình chiến sự tạm lắng, những tín hữu Công Giáo họ Hoàng Xá trở về quê hương. Khi bà con trở về làng, ngôi nhà thờ không còn nữa, tình thế lúc ấy khó khăn nên không thể sửa sang nhà thờ ngay được. Ngoài ra, số tín hữu không còn đông như trước. Hằng ngày, vào những lúc rảnh rỗi, có một vài tín hữu cùng nhau đẽo gạch và thu lại ngói cũ để dựng lại ngôi nhà thờ tạm, để giúp mọi người có nơi cầu nguyện sớm hôm.

Năm 1955, khi cuộc cải cách ruộng đất diễn ra, ruộng nhà chung và nhà thờ bị tịch thu và chia cho nông dân. Năm 1961, ngôi nhà thờ xuống cấp trầm trọng. Bà con giáo họ một lần nữa chung sức chung lòng sửa lại ngôi nhà thờ. Họ xây thêm dãy hàng cột gỗ ở giữa lòng nhà thờ và lợp lại mái nhà thờ cho khỏi mưa dột.

Năm 1975 – 1979, tình hình kinh tế khó khăn, 18 gia đình Công Giáo họ Hoàng Xá di cư vào Nam làm kinh tế mới. Giáo họ chỉ còn 7 hộ gia đình ở lại quê hương làm ăn sinh sống và giữ gìn đức tin. Năm 1998, thêm 2 gia đình trong giáo họ Hoàng Xã di cư vào Nam.

Năm 1999, ông trùm chính Phanxicô Chu Văn Thanh cùng ông trùm phó Phanxicô Vũ Xuân Thủy về Tòa giám mục gặp Đức cha cố Giuse Maria Nguyễn Quang Tuyến trình bày tình hình giáo họ. Đồng cảm với những khó khăn giáo họ phải đối diện, nhất là ngôi thánh đường xuống cấp và có nguy cơ sụp đổ, với tấm lòng mục tử, Đức cha viết thư kêu gọi bà con Hoàng Xá miền Nam rộng lòng giúp đỡ quê hương. Nhờ sự quảng đại của quý ân nhân xa gần và sự đóng góp của bà con giáo dân, ngày 10/10/2000, giáo họ Hoàng Xá khởi công xây ngôi nhà thờ mới. Sau gần 4 tháng thi công, ngày 20/02/2001, dân họ vui mừng đón Đức cha về dâng thánh lễ tạ ơn, làm phép và cắt băng khánh thành ngôi nhà thờ.

3. Đời sống đức tin

Hơn một thế kỷ từ ngày thành lập họ đạo, dù gặp vô vàn sóng gió nhưng hạt giống Tin Mừng được gieo xuống mảnh đất Hoàng Xá đã nảy mầm và không ngừng phát triển. Tuy giáo họ có vỏn vẹn 5 hộ gia đình với 30 nhân danh và chưa thành lập được hội đoàn nào, nhưng tất cả công to việc nhỏ trong giáo họ, mọi người đều tham gia và cộng tác nhiệt tình. Cây đức tin giáo họ tưởng chừng có lúc bị bom đạn chiến tranh đánh dập gẫy và bật gốc rễ, nhưng với ơn Chúa giúp, với lòng tin son sắt, lòng cậy vững vàng, lòng mến thiết tha, các tín hữu trong giáo họ mỗi ngày vẫn gìn giữ và nuôi dưỡng gia tài đức tin cha ông truyền lại.

BTT Giáo Phận