Lược sử Giáo họ nhà xứ Ngọ Xá

1. Thông tin cơ bản

Địa chỉ: Thôn Ngọ Xá, xã Châu Minh, huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang.

Năm thành lập: Khoảng năm 1907.

Bổn mạng: Thánh Đaminh  (08/08).

 Giáo dân: Họ nhà xứ Ngọ Xá có 375 nhân danh, chủ yếu sống tập trung tại thôn Ngọ Xá, xã Châu Minh, số ít sống rải rác tại xã Hương Lâm và Bắc Lý. Người dân chủ yếu sống dựa vào nông nghiệp, buôn bán nhỏ và làm công nhân tại khu công nghiệp, nên đời sống kinh tế ở mức trung bình.

Dòng tu, hội đoàn đang hiện diện và hoạt động: Huynh đoàn giáo dân Đaminh, hội Mân Côi, thiếu nhi Thánh Thể, ca đoàn.

Nhà thờ: Nhà thờ Ngọ Xá hoàn thành năm 1912, theo lối kiến trúc Á Đông, với kích thước: dài 30m, rộng 10.6m, tường 3.5m. Nhà thờ có 1 tháp chuông cao 21m, bên trong treo quả chuông nặng 179kg được đúc từ Pháp.

Các giáo họ trực thuộc: Ngọc Liễn, Hạc Lâm, Mai Thượng, Mai Đình, Đồng Công, Tiên Sơn

2. Lịch sử hình thành và phát triển.

Giáo xứ Ngọ Xá đón nhận Tin Mừng từ bao giờ thì giáo dân nơi đây không còn nhớ chính xác. Tuy nhiên, theo như các cụ cao niên kể lại, Tin Mừng trên mảnh đất Ngọ Xá do các cha thừa sai phương tây rao truyền từ trước năm 1902. Thuở ban đầu, giáo dân chỉ có vài chục nhân danh đến đọc kinh luân phiên tại các gia đình. Năm 1904, ngôi nhà nguyện đầu tiên bằng mái tranh tre vach nứa được dựng lên rộng 5 gian. Đến năm 1909, người dân nơi đây thấy đạo tốt đẹp và cần thiết nên đã tìm hiểu về đạo, thời đó có nhiều gia đình đã xin gia nhập đạo.

Năm 1909, cha già Nhã đang coi sóc xứ Ngọ Xá, cha đã xin được một nhà thờ tổ của một dòng họ dưới Bùi Chu về làm nhà thờ. Để hoàn thiện nhà thờ, cha đã kêu gọi mỗi gia đình đóng góp 30 viên gạch để xây dựng nhà thờ. Năm 1910, ngôi nhà thờ hoàn thành và được bảo tồn cho tời ngày nay. Cũng trong thời gian này, giáo họ còn dựng được một ngôi nhà chung 5 gian với cột lim chắc chắn. Niềm vui hoàn thành ngôi nhà thờ mới chưa được bao lâu, thì giáo dân ngậm ngùi thương khóc cha già Nhã từ trần ngày 24 tháng 5 năm 1911. Cha được giáo dân chôn trong nhà nhà thờ mới này. Khi cha già Nhã mất, một số giáo dân nơi đây đã bỏ đạo. Nhà thờ mới làm xong vẫn được giáo dân gìn giữ. Tuy nhiên, ngôi nhà chung 5 gian bị chiếm dụng làm nhà học đường, sau đó bị dỡ, biến thành nhà kho và sau đó biến thành đình làng ngày nay.

Năm 1912, cha già Hinh về coi sóc giáo xứ Ngọ Xá. Cha đã gắn bó với giáo xứ Ngọ Xá cả phần đời còn lại của mình, trong suốt 33 năm cho tới năm 1945. Ngôi nhà phòng 3 gian hiện tại của giáo xứ được cha Hinh xây dựng kiên cố bằng tường gạch mái ngói năm 1929. Cũng trong thời gian này, dãy nhà giáo lý cũng được xây dựng. Vào thời cha già Hinh coi sóc Ngọ Xá, dân nơi đây gần như theo đạo toàn tòng, giáo xứ đông vui, sầm uất. Có thể nói đây là giai đoạn mạnh nhất của giáo xứ Ngọ Xá. Sau khi cha già Hinh mất, cha Phêrô Phạm Văn Dự về coi sóc Ngọ Xá và ngài mất tại Ngọ Xá năm 1951. Sau thời cha Dự mất, rất nhiều người ở đây đã bỏ đạo.

Biến cố năm 1954, đa số giáo dân Ngọ Xá di cư vào nam, những người ở lại cũng bỏ đạo dần. Từ một giáo xứ đông đúc, nay Ngọ Xá trở nên tiêu điều, vắng vẻ. Từ năm 1954 – 1972, dãy nhà giáo lý này bị chính quyền lấy để làm phòng học, sau này bị phá hủy do trải qua thời gian dài không được tu sửa. Những giáo dân còn trung thành với Chúa phải kiên cường, vượt qua bao khó khăn thử thách, bủa vây bởi sự nghi kị để gìn giữ đức tin, bảo vệ nhà Chúa. Những tín hữu này phải đi bộ hoặc đi xe đạp về Toà Giám mục Bắc Ninh để dự lễ và lãnh nhận các Bí tích.

Năm 2005,  Ngọ Xá đón cha Giuse Ngô Ngọc Đoàn về ở trực tiếp coi sóc giáo xứ sau 54 năm vắng bóng mục tử. Kể từ đó tới nay, Ngọ Xá đã được chăm sóc bởi 4 đời cha xứ.  Giáo họ Ngọ Xá nay đang được hồi sinh. Hiện nay đời sống đức tin được triển nở rõ rệt vì đã có cha xứ ở cùng. Tuy nhiên, đời sống đạo nơi đây vẫn gặp nhiều khó khăn vì dư âm của lịch sử. Một số gia đình công giáo vẫn không dám thể hiện đức tin của mình.

3. Đời sống đức tin

Hiện nay, họ nhà xứ Ngọ Xá có Thánh lễ ngày thường vào 19h30 thứ Tư và thứ Sáu. Ngọ Xá có Thánh lễ Chúa nhật vào lúc 19h30. Giáo dân nơi đây vẫn duy trì đọc kinh, viếng Mình Thánh Chúa ba buổi trong ngày : sáng – trưa – tối. Các em thiết nhi học giáo lý hàng tuần.

Nhìn lại nhà thờ Ngọ Xá đã hơn 100 năm, trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử nhưng vẫn hiên ngang đứng vững kiên cường như dấu chỉ đức tin của người còn ở lại. Chúa đã dùng biết bao người để xây dựng nên nhà thờ này, để rồi qua bao thế hệ, con cháu của các ngài được nuôi dưỡng trong đức tin.

BTT Giáo Phận