Thư chung 05.10.1896 của Đức cha Khâm dạy việc làm sổ sách

Thư chung 5-10-1896. Thư Đức cha phó Khâm dạy kỳ làm sổ… cách làm sổ…

Gửi nhời kính các ông được bằng an 2 phần…

Vậy bấy lâu nay Thày thấy các ông khi thì có ông nộp sổ sớm, mà cũng có ông nộp sổ muộn quá, cho nên khó liệu các việc. Bởi đấy thì các ông phải nộp sổ tuần Lễ Đầu Dòng, mà ví bằng có ông nào ngăn trở chưa kịp thì đến lễ Đức Bà Lên Giời phải nộp các sổ ấy. Vì vậy Thày có ý làm thư luân lưu này cho các ông tự này về sau đi cứ như vậy:

Thứ 1. Cha Chính đã gửi mẫu giấy làm sổ cho các ông. Được cứ mà làm các sổ, thì các ông sẽ cứ mẫu giấy ấy mà làm các sổ, mà ví bằng có ông nào không có mẫu giấy ấy, thì tìm thứ giấy nào y như mẫu giấy ấy, hay là bằng nhau như thể ấy, mà phải cứ làm chữ Nôm Latinh mà chớ.

Thứ 2. Các sổ các ông phải gửi nộp cho 2 Đức cha thì các ông sẽ nộp những sổ sau này:

Sổ thu tiêu nhà.

Sổ kẻ khó.

Sổ thiên thần.

Sổ các phép.

Sổ các anh em nhà.

Sổ các trẻ người bổn đạo rửa tội.

Sổ nhân danh nhà xứ.

Sổ thu tiêu về nhà thờ Đức Bà.

Song những sổ này các ông sẽ gửi nộp cho một Đức cha Bắc Ninh đang giữ về sổ mà thu phát tiền học cho các nơi thì đã đủ, vì cả 2 Đức cha cũng là như một vậy.

Thứ 3. Sổ các người cùng đi làm việc rửa tội về các họ, khi biên từng tên làm vậy, thì sổ ấy các ông để lại nhà xứ mà phát thuốc, tiêm, tiền bạc thể nào tùy đấy, còn sổ phải nộp Đức Thày thì sẽ biên rộng mỗi họ được bao nhiêu người đi làm việc rửa tội, mà thuộc về họ ấy được bao nhiêu trẻ đã chết, hay là còn sống bao nhiêu ở tại đâu mà thôi, như thí dụ: họ Mỗ được 15 hay là 20 người đi rửa tội cộng được 80 hay là 100 trẻ… mà cuối hết sổ sẽ biên tổng cộng bấy nhiêu họ được bao nhiêu cho thật y như sổ đã biên. Còn người thông công tiền bạc thì biên cộng như sổ thu tiêu.

Thứ 4. Sổ thu tiêu thì họ Thiên thần bên Tây làm phúc chỉ hỏi 5 điều sau này mà thôi, thì các ông sẽ cứ như vậy.

Sổ nhà thương trẻ ở tiêu tốn kém trong một năm hết bao nhiêu hay là tiêu cách nào.

Phát tiền bạc cho người ta đi làm xa việc rửa tội hay là phát cho những kẻ đưa trẻ đến nộp hay là mua chuộc trẻ hết bao nhiêu

Trong một năm giả công người làm thuốc và mua thuốc mà phát cho các người đi rửa tội trong một năm hết bao nhiêu.

Trong một năm phải sửa nhà hay là làm nhà về số nhà thương trẻ hết bao nhiêu.

Bởi đấy cho nên khi các ông phải sửa sang lo liệu việc gì, cách nào về việc nhà thiên thần, thì các ông sẽ cứ như trong 5 điều này mà biên và gửi nộp cho Thày được hiểu mà làm sổ gửi nộp cho họ Thiên thần bên Tây cho tiện.

Thứ 5. Sổ về nhà thờ Đức Bà thì phải làm như sổ thu tiêu khác, mà tính năm trước ấy còn bao nhiêu và những của người ta dâng cúng vào được bao nhiêu, và đã tiêu đi bao nhiêu, còn chỉ tồn về năm sau là bao nhiêu nữa thì các ông sẽ cứ biên cho tường tận thể ấy mà nộp. Còn sổ về đồ và nhà thờ mấy gian, vườn đất, ao, ruộng bao nhiêu thì các ông sẽ làm sổ sẵn để lại nhà xứ, khi Thày đi kinh lược thì các ông sẽ trình.

Thứ 6. Sổ nhân danh về hàng xứ thì sẽ cứ như sau này. Là trong xứ mình coi có mấy họ hay là mấy nơi có đạo, dù chưa thành họ, thì cũng phải biên cả, và phải biên mỗi họ hay là nơi ấy có bao nhiêu nhân danh, mà họ nào đã có nhà thờ lớn bé thể nào hay là chưa có. Mà sổ này thì các ông sẽ bắt phải làm cho kỹ trong một năm mà giữ lấy, đừng bỏ bao giờ, đoạn cứ tính phỏng trong một năm số chết đi hết bao nhiêu thì trừ số ấy đi mà thêm số đã sinh ra trong một năm ấy được bao nhiêu thì sẽ biên vào sổ. Làm thể ấy thì có sổ chắc thật mà không phải đi hỏi quanh năm nào nữa.

Ấy là bấy nhiêu điều về sổ nộp 2 Đức cha. Còn sổ Cha Chính, Ngài dạy thể nào thì các ông sẽ cứ đấy. Vậy các ông phải sao lấy thư này để về sau mà lấy làm cứ.

Bấy nhiêu xin các ông nhớ cầu cho Thầy cùng.

Tư kính,

Valasco Khâm

Thầy làm thư này tại nhà Bắc Ninh, 5 Octobre 1896