Bài nói chuyện của Đức cha Cosma trong buổi toạ đàm về văn hoá Quan Họ

Bắc Ninh: Từ ngày 17-30/07/2014, Trung tâm mục vụ mở lớp học hát Quan Họ Bắc Ninh do nghệ sĩ nhân dân Thuý Hường và nghệ nhân Hai Khen hướng dẫn. Song song với lớp học hát Quan Họ, chiều ngày 19/07/2014 buổi toạ đàm về Văn Hoá Quan Họ Bắc Ninh cũng được tổ chức tại trung tâm mục vụ giáo phận Bắc Ninh, đến nói chuyện về văn hoá Quan Họ cho các tham dự viên là Đức cha Cosma Hoàng Văn Đạt SJ, giám mục giáo phận Bắc Ninh, và ngệ sĩ ưu tú Xuân Mùi, phó giám đốc nhà hát Quan Họ Bắc Ninh.

Dưới đây là bài nói chuyện của Đức cha Cosma

Trước hết xin trân trọng kính chào đại diện chính quyền tỉnh Bắc Ninh, các thầy cô đến hướng dẫn khóa học hát Quan Họ tại Tòa Giáo Mục Bắc Ninh. Cũng xin thân ái chào mọi thành phần học viên gồm các linh mục, tu sĩ, chủng sinh, ứng sinh và các bạn trẻ, cả đến những cháu thiếu nhi.

Tôi không có diễm phúc sinh ra và lớn lên trong một làng Quan Họ truyền thống. Ở trường trung học tôi được học một vài bài Quan Họ hoặc âm hưởng Quan Họ như Cây Trúc Xinh, Yêu Nhau Cởi Áo Trao Nhau, Trống Cơm; tôi hiểu là đất nước Việt Nam có những bài hát trữ tình thật đẹp, diễn tả tâm hồn tuy bình dị mà rất thâm thúy. Ở trường đại học, tôi được học về văn học dân gian Việt Nam, trong đó có trình bày sơ qua về những câu Quan Họ. Tuy nhiên vì chỉ được học sơ qua, lại không nằm trong chương trình thi cử, nên chẳng bao lâu thì nhạt nhòa với cuộc sống đầy biến động và lo toan. Ở chủng viện, một linh mục giáo sư Thánh Kinh người Canada chuyên nghiên cứu về tình ca, để so sánh với sách Diễm Ca trong Cựu Ước, đã cho biết là chưa thấy bản tình ca nào hay bằng bài Yêu Nhau Cởi Áo Trao Nhau. Năm 1978, được đọc quyển Quan Họ, nguồn gốc và quá trình phát triển của ba tác giả Đặng Văn Lung, Hồng Thao và Trần Linh Quý, có thể nói là tôi khám phá một truyền thống văn hóa hết sức độc đáo đầy tính nhân văn. Từ đó, hễ nghe nói đến Quan Họ là tôi nghĩ đến những điều cao đẹp không dễ tìm được trong xã hội thực dụng ngày nay. Năm 2008, tôi chính thức được nhận vào đại gia đình Bắc Ninh cả theo nghĩa văn hóa cũng như tôn giáo. Trong sinh hoạt Công Giáo đã có những bài thánh ca theo âm điệu Quan Họ, và đặc biệt các linh mục, tu sĩ cũng như giáo dân, ai ai cũng yêu thích Quan Họ. Từ đây tôi tìm hiểu thêm về Quan Họ và ngày càng phát hiện những điều thật cao đẹp trong gần 300 câu Quan Họ kinh điển, được gọi là lề lối. Năm 2011, Giáo Phận Bắc Ninh tổ chức Đại Hội Giới Trẻ Giáo Tỉnh Hà Nội, tiếp đón hơn 22 ngàn bạn trẻ, 300 tu sĩ, 200 linh mục và 10 giám mục gồm các tỉnh từ Hà Giang đến Quảng Bình. Từ bài ca chủ đề cho đến nghi thức tiếp đón và từ giã, từ bài giới thiệu tình bạn trong không gian văn hóa Quan Họ đế bài giảng trong thánh lễ của Đại Hội, tất cả đều đậm nét Quan Họ, và những người tham dự cho đến nay vẫn mong được trở lại Bắc Ninh tham dự Đại Hội lần tới dự kiến vào năm 2021!

Khóa học Quan Họ hiện nay đã được ấp ủ từ lâu. Với khóa học này, Giáo Phận Bắc Ninh mong ước nhiều thành phần trong giáo phận, đặc biệt các tu sĩ và chủng sinh, nắm bắt những nét căn bản của không gian văn hóa Quan Họ qua những câu Quan Họ phổ biến nhất, để sau đó có thể mở rộng ở các xứ họ và đoàn thể, và khi được yêu cầu vì biết là từ Bắc Ninh, chúng ta có thể hát Quan Họ như món quà quý cho mọi người. Chắc chắn việc tiếp nhận văn hóa Quan Họ không chỉ dừng lại với khóa học này. Ở Đại chủng viện Hà Nội, các chủng sinh Bắc Ninh luôn luôn đóng vai trò tiếp đón và tiễn biệt các vị khách quý, nên qua khóa học này hy vọng việc ấy sẽ trở nên dễ dàng hơn và phong phú hơn. Từ lâu, giáo phận đã có ca cảnh Mười Cô Trinh Nữ theo phong cách Quan Họ, được trình diễn trong những dịp long trọng như Đại Hội Thánh Mẫu La Vang, lễ khai mạc Năm Thánh Giáo Hội Việt Nam. Năm ngoái lại có thêm ca cảnh Tiệc Cưới Cana, mở đầu năm thánh hóa đời sống gia đình. Năm nay, giáo phận dự tính sẽ giới thiệu ca cảnh Chúa Rửa Chân Cho Các Môn Đệ ở Đại Hội Giới Trẻ Giáo Tỉnh tại Phát Diệm, và sau đó vào dịp lễ Giáng Sinh tại Tòa Giám Mục cũng như ở nhiều xứ họ trong giáo phận. Những sự tích từ Thánh Kinh dần dần sẽ được diễn tả bằng văn hóa Quan Họ để đến được với nhiều giới nhiều miền. Ước gì dần dần chúng ta có thêm nhiều bài thánh ca mang âm điệu Quan Họ, đặc biệt trong thánh lễ và dâng hoa. Ước gì về lâu về dài ngay trong giáo phận có những nhạc sĩ sáng tác thánh ca theo làn điệu Quan Họ. Ước gì một ngày nào đó, mong là gần đây thôi, người Công Giáo Bắc Ninh chẳng những thân thuộc với không gian văn hóa Quan Họ có thể đóng góp vào việc phổ biến, mà đồng thời gây dựng nét độc đáo Quan Họ trong sinh hoạt tôn giáo, để có thể trình bày cho đồng bào cả nước cũng như bạn bè quốc tế.

Chúng ta hãy coi khóa học này như việc mời nước mời trầu của người Quan Họ. Bao nhiêu cố gắng và hy vọng đang chờ đợi chúng ta phía trước. Trong tâm tình ấy, xin hết lòng cám ơn các thầy cô đã đến hướng dẫn khóa học. Xin cám ơn toàn thể học viên đã đến tham dự đông đảo vượt xa dự trù. Xin cám ơn ban tổ chức đã chuẩn bị chu đáo và tiến hành một cách thật tốt đẹp. Xin cám ơn các cấp chính quyền tỉnh Bắc Ninh đã khuyến khích và đến chúc mừng khóa học. Nguyện xin Thiên Chúa chúc lành cho tất cả chúng ta.

Bắc Ninh, ngày 19/07/2014

+ Cosma Hoàng Văn Đạt SJ

Giám mục Bắc Ninh

Hình ảnh lớp học hát Quan Họ Hình ảnh buổi toạ đàm về văn Hoá Quan Họ