Lược sử Giáo họ nhà xứ Trung Lai

1. Thông tin cơ bản

Địa chỉ: Thôn Trung, xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Năm thành lập: Khoảng đầu thế kỉ XIX.

Bổn mạng: Đức Maria vô nhiễm nguyên tội (08/12)

Giáo dân: Họ nhà xứ Trung Lai có khoảng 100 giáo dân sinh sống chủ yếu tại thôn Trung, xã Nghĩa Trung. Người dân sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp, công nhân và kinh doanh nhỏ. Đời sống kinh tế tương đối ổn định.

Dòng tu, hội đoàn đang hiện diện và hoạt động: hội Trưởng gia đình, hội Mân côi, ca đoàn,

Nhà thờ: Nhà thờ mới dài 21m, rộng 8m, cao 4m, có tháp chuông 12m. Nhà thờ cũng được xây dựng với lối kiến trúc Đông Tây phương hòa điệu. Tháp chuông 03 tầng mái cong kiểu đình chùa, rất phổ biến ở Việt Nam, bên trong treo 01 quả chuông nặng 150kg.

Các giáo họ trực thuộc: Rèn, Nghĩa Thượng

2. Lịch sử hình thành và phát triển

Thuở ban đầu, làng Trung vốn thuộc địa bàn trại Nghĩa Vũ được thành lập từ thế kỉ XVII. Năm 1884, trại Nghĩa Vũ đổi tên thành trại Trung, tức là làng Trung ngày nay. Theo lời kể của các cụ cao niên trong làng Trung, đức tin đã hiện diện tại làng Trung trên 250 năm, tức là từ khoảng nửa cuối thế kỉ XVIII. Ban đầu, có hai gia đình Công giáo họ Thân, có lẽ đây là những người bản địa trở lại đạo (dòng họ Thân chủ yếu sống tại Việt Yên, tỉnh Bắc Giang). Có lẽ, đức tin giáo dân Trung Lai đón nhận xuất phát từ các cha Đaminh Manila, vì thời kì này các ngài rao giảng Tin Mừng tại vùng Thiết Nham, Như Thiết ngày nay, cách Trung lai khoảng 3km.

Ngôi nhà thờ đầu tiên được dựng tại sườn đồi phía tây làng Trung, ngày nay khu đất này vẫn được gọi là Vườn Thờ. Sau vì điều kiện kinh tế, an ninh nên người dân chuyển dần vào làng Trung sinh sống, ngôi nhà thờ mới được dựng lên trên mảnh đất nhà thờ hiện tại. Giáo họ Nghĩa Vũ được hình thành, thuộc giáo xứ Kẻ Roi (Xuân Hoà). Năm 1862, cha thánh Phêrô Nguyễn Văn Tự và cụ trùm Giuse Hoàng Lương Cảnh lãnh triều thiên tử đạo tại pháp trường Cổ Mễ. Ban đầu, thi hài các ngài được chôn tại pháp trường, sau đó giáo dân góp tiền, chuộc xác cha thánh đem về tôn kính tại giáo họ Nghĩa Vũ. Năm 1883, giáo xứ Thiết Nham được thành lập, giáo họ Nghĩa Vũ đổi tên thành giáo họ Trung Lai, thuộc xứ Thiết Nham. Vì số giáo dân tăng lên, ngôi nhà thờ cũ đã trở nên chật hẹp, nên dân họ đã quyết định xây ngôi nhà thờ mới, hoàn thành năm 1896.

Năm 1927, Đức cha Teodoro Gordaliza Phúc đã nâng Trung Lai lên hàng giáo xứ. Lúc này, giáo xứ Trung Lai phát triển tương đối mạnh gồm các họ: Ao Đanh, Đồi Trại, Làng Đanh, Nghĩa Thượng. Hiện nay, họ Trại Mít đã không còn tồn tại, Trại Đồi không còn giáo dân nhưng còn nền nhà thờ là sân kho hiện tại, Làng Đanh không còn giáo dân nhưng còn dấu tích nhà thờ tại khu vườn nhà lương dân. Theo thống kê Giáo phận 1937-1938, giáo xứ Trung Lai được coi sóc bởi cha Phaolô Nguyễn Đình Thất, có 01 trường học với 65 học sinh, có 1203 tín hữu. Những khi đói kém, nhiều người đã chạy tới đây xin các cha thóc gạo. Các cha cũng đã giúp đỡ cho nhiều người nghèo khổ, bệnh tật.

Biến cố năm 1954 như một cơn bão quét qua Giáo phận Bắc Ninh, họ nhà xứ Trung Lai cũng phải chịu cảnh chia đàn sẻ nghé, kẻ ở người đi như bao xứ họ khác. Tại Trung Lai, hầu hết giáo dân di cư vào miền nam thành lập lên xứ Nghĩa Hiệp thuộc Giáo phận Xuân Lộc và một phần xứ Trung Bắc, thuộc Tổng Giáo phận Sài Sòn. Với 8 gia đình ở lại giữa cảnh hoang tàn, xơ xác, nhà chung, nhà thờ bị bom bình địa. Những tín hữu nào cố gắng giữ gìn hết khả năng có thể đất nhà chung, cách đặc biết thi hài cha thánh Phêrô Nguyên Văn Tự. Năm 1963, giáo họ sửa lại ngôi nhà tình thương Dục Anh để làm nơi thờ phượng, cách nhà thờ cũ khoảng 60m, gọi tên là Đền Đức Mẹ nhằm tỏ lòng tôn kính Đức Trinh Nữ Maria. Ngày nay ngôi nhà thờ này đã xuống cấp và được giáo dân trùng tu lại làm nhà chung.

Năm 2000, giáo xứ lại xây ngôi nhà thờ mới nằm trên khuôn viên xây dựng ngôi nhà thờ đầu tiên. Năm 2021, Đức cha Cosma đã bổ nhiệm cha Giuse Nguyễn Đức Quân làm cha xứ Giáo xứ Trung Lai. Sau 67 năm vắng bóng mục tử, nay Trung Lai đã có cha xứ ở trực tiếp. Trung Lai, từ một Giáo xứ nhỏ bé, hoang tàn, cha Giuse và cộng đoàn đã cùng bắt tay gây dựng lại giáo xứ trong sự quan phòng của Thiên Chúa và lời cầu bầu của cha thánh Tự. Ngày 05/09/2022, Đức cha Cosma đã về cung hiến nhà thờ, công bố sắc phong nhà thờ Trung Lai thành đền kính thánh tử đạo Phêrô Nguyễn Văn Tự. Từ nay, đền thánh thành nơi hành hương của mọi tín hữu để lãnh nhận ơn Chúa qua lời chuyển cầu của thánh Phêrô Nguyễn Văn Tự. Nơi khuôn viên nhà thờ Trung Lai còn có phần mộ cha Đaminh Nguyễn Đình Chiểu, tạ thế năm 1936 và thầy Phêrô Nguyễn Văn Đĩnh, tử đạo 1861.

3. Đời sống đức tin.

Hiện nay, đền thánh Trung Lại có Thánh lễ ngày thường vào lúc 19h30 thứ Ba và thứ Năm. Thứ Bảy có Thánh lễ vào lúc 5h00 sáng. Chúa Nhật có Thánh lễ lúc 19h30. Đặc biệt, vào 15h00 ngày mùng 5 hằng tháng có Thánh lễ kính thánh tử đạo Phêrô Nguyễn Văn Tự dành cho các đoàn hành hương. Các hội đoàn sinh hoạt đầy đủ, chầu Thánh Thể thứ Năm hàng tuần. Các em thiếu nhi học giáo lý chung tại giáo họ Rèn. Đền thánh Phêrô Tự Trung Lai là đền thánh tử đạo duy nhất của Giáo phận Bắc Ninh. Nơi đây, qua lời chuyển cầu của thánh Phêrô Tự, bao người đã được lãnh nhận ân sủng của Chúa.

Tuy nhiên, hiện nay, có một số không nhỏ tín hữu Trung Lai đã lãnh nhận Phép Rửa nhưng từ lâu đã không sống đạo. Từ khi có cha xứ Giuse hiện diện, nhiều người đã trở lại đạo, nhưng vẫn còn nhiều tâm hồn khô khan.

BTT Giáo Phận