Giáo xứ Trung Lai

Họ nhà xứ Trung Lai

Họ nhà xứ Trung Lai là một họ đạo nhỏ cách Tòa Giám Mục Bắc Ninh 22 km về hướng Nam. Hiện nay Trung Lai thuộc xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Từ Trung Lai sang nhà xứ Thiết Nham không xa lắm, chỉ khoảng 3 km.

Theo cuốn Lược Sử Giáo Phận Bắc Ninh, Trung Lai được thành lập thời Đức Cha Teodoro Gordaliza Phúc (1925-1931). Theo các cụ trong làng kể lại, Tin Mừng đã có mặt tại đây hơn 200 năm.

Trước năm 1954, Trung Lai là một xứ lớn trong giáo phận. Biến năm 1954 khiến cho Trung Lai từ một nhà xứ lớn trở thành một họ đạo nhỏ bé, với hơn 90% giáo dân di cư vào Nam. Bởi vậy cho đến nay sau 60 năm, giáo dân tại nhà xứ này vẫn khá khiêm tốn, chỉ có 110 người.

Nhà thờ đầu tiên được xây dựng trên phần đất của nhà thờ hiện tại. Tuy nhiên, qua dòng thời gian, Trung Lai đã phải nhiều lần làm lại nơi thờ phượng Chúa. Trong những năm chiến tranh, bom đạn đã phá đổ nhà thờ nơi đây. Năm 1963, họ đạo này đã xây mới một ngôi nhà thờ cách nhà thờ cũ khoảng 60m, gọi tên là Đền Đức Mẹ nhằm tỏ lòng tôn kính Đức Trinh Nữ Maria. Nhà thờ dài 24m, rộng 16m, cao 5.5m. Ngày nay ngôi nhà thờ này đã xuống cấp và được giáo dân trùng tu lại làm nhà chung. Nhà thờ được xây năm 1963, bây giờ là nhà chung, nơi làm việc của Ban hành giáo.

Năm 2000, giáo xứ lại xây ngôi nhà thờ mới nằm trên khuân viên những nhà thờ đầu tiên. Nhà thờ mới dài 21m, rộng 8m, cao 4m, có tháp chuông 12m. Nhà thờ cũng được xây dựng với lối kiến trúc á đông.

Hiện nay Trung Lai là một trong những giáo xứ nhỏ của giáo phận Bắc Ninh. Tuy nhiên xứ đạo này lại được cả thế giới biết đến. Lý do vì nơi đây có đặt hài cốt của thánh Phê-rô Nguyễn Văn Tự, linh mục dòng Đa Minh, tử đạo năm 1838, thời vua Minh Mạng. Phía bên phải nhà thờ có tượng đài thánh Phê-rô Nguyễn Văn Tự. Giáo dân thường đọc kinh kính viếng Ngài mỗi ngày. Tương truyền có nhiều người đã khấn và Chúa ban ơn qua lời cầu bầu của thánh nhân.

Dưới chân tượng đài, có hai phần mộ. Một của cha Đôminicô Nguyễn Đình Chiểu, tạ thế 1936. Một của thầy Phê-rô Nguyễn Văn Đĩnh, tử đạo 1838.

Từ khi Đức Cha Cosma Hoàng Văn Đạt sj. được tấn phong giám mục của Giáo phận, ngài cổ võ tô kính các thánh tử đạo Bắc Ninh. Trung Lai vì thế trở thành điểm hành hương tử đạo của giáo phận vì nơi đây có hài cốt thánh linh mục Phê rô Nguyễn Văn Tự. Lòng đạo đức của giáo dân Trung Lai nhờ thế cũng được củng cố và phát triển. Ước mong sao, nhờ lời cầu bầu của Đức Mẹ Vô Nhiêm (Bổn Mạng) và thánh Phê-rô Nguyễn Văn Tự, giáo xứ Trung Lai luôn bền vững trong Đức Tin, kiên trung trong Đức Cậy và tăng trưởng trong Đức Mến.

Giáo họ Nghĩa Thượng

Giáo họ Nghĩa Thượng là một giáo họ nhỏ thuộc giáo xứ Trung Lai, cách nhà xứ Trung Lai 5km về hướng Đông. Phía Đông giáp nhà xứ Trung Lai. Phía Tây giáo xứ Bỉ Nội. Phía Nam giáp xứ Thiết Nham.

Theo lời kể của linh mục Đaminh Thân Toàn Vũ, hai cụ tổ lập nên làng Nghĩa Thượng và Nghĩa Hạ vốn là hai anh em ruột. Lúc đầu hai làng này chỉ là một. Tuy nhiên sau này vì bất hòa, một cụ ở lại Trại Giẻ (Nghĩa Hạ), một cụ chuyển đi nơi khác sống, lập nên trại mới (Nghĩa Thượng).

Theo nghiên cứu của linh mục Giuse Nguyễn Văn Tăng, cái tên Nghĩa thượng ngày xưa để chỉ một địa bàn dân cư Công Giáo toàn tòng từ thời vua Minh Mạng năm 1820. Hiện nay, Nghĩa Thượng là một trong những thôn thuộc xã Minh Đức, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Người dân chủ yếu chuyên canh cây nông nghiệp.

Nhà thờ đầu tiên được xây năm 1930. Chiều dài khoảng 27m. Chiều rộng 12 khoảng. Trong thời gian chiến tranh, bom đạn đã tàn phá phần lớn nhà thờ này. Ngày nay chỉ còn bức tường phía trước đứng sừng sững với thời gian. Trải qua nắng mưa gió bão, bức tường kiên cố này là dấu tích lịch sử một thời phát triển của đạo Công Giáo tại vùng đất này.

Năm 1953, biến cố di cư vào nam khiến cho họ đạo Nghĩa Thượng gần như bị xóa sổ. Hầu hết cả họ đạo ra đi, chỉ còn gia đình cụ bà Maria Thân Thị Phúc còn ở lại. Chính vì thế dù đã qua hơn 60 năm nay, số nhân danh của họ giáo này vẫn rất khiêm tốn: 24 người.

Năm 2002, với sự giúp đỡ của bà con giáo dân miền Nam và hải ngoại gốc Nghĩa Thượng, đặc biệt là hai cha quê hương: Giuse Nguyễn Văn Tăng và Đaminh Nguyễn Thế Hoạt, họ đạo này đã xây dựng được một ngôi nhà thờ khang trang dài 15m, rộng 12m, cao 7m. Nhà thờ nằm cân đối trong khuôn viên nhà chung có tổng diện tích hơn 1700m². Năm 2003, Đức Cố Giám Mục Giuse Nguyễn Quang Tuyến đã về khánh thành và làm phép ngôi nhà thời mới này.

Hình ảnh nhà thờ Trung Lai