Ngôi Thánh Đường Họ Rèn – xứ Trung Lai: Kỷ niệm 95 năm xây dựng (1930–2025)

Giữa miền đất Kinh Bắc trù phú và hiền hòa, có một ngôi làng nhỏ mang tên thật mộc mạc – Rèn. (xứ Trung Lai).
Tên gọi ấy gợi lên tiếng búa chan chát, ngọn lửa hồng rực trong lò thủ công – nhưng hơn thế, đó là biểu tượng của một đức tin được tôi luyện trong gian khổ, được nung đỏ trong thử thách, để hôm nay sáng lên như thép ra khỏi lửa.

Theo lời truyền lại, ánh sáng Tin Mừng đã âm thầm bén rễ nơi vùng đất này từ cuối thế kỷ XVIII, khi các cha thừa sai Dòng Đaminh từ Manila đặt chân đến miền Bắc Việt Nam.

Từ các cộng đoàn lâu đời như Trung Lai, Nghĩa Thượng, Nghĩa Hạ, Thiết Nham… hạt giống Đức Tin đã lan tỏa đến làng Rèn – được vun trồng bằng mồ hôi, nước mắt và cả máu của những người tiên khởi.

Trong số những chứng nhân ấy, sáng ngời hơn cả là Chân phúc Giuse Nguyễn Văn Tình, người con của Giáo họ Rèn, đã anh dũng chịu tử đạo tại thành Bắc Ninh ngày 4 tháng 4 năm 1862.

Hài cốt ngài được cung kính lưu giữ trong nhà thờ, như một chứng tích hùng hồn về lòng trung thành của đức tin trải qua bao thế hệ.

Những ngày đầu, giáo dân Rèn quy tụ bên nhau trong mái nhà tranh đơn sơ, giữa cảnh nghèo khó và bách hại. Thế nhưng, ngọn lửa đức tin vẫn cháy âm ỉ qua từng lời kinh, từng tiếng chuông.

Đến năm 1900, họ bắt tay dựng nên ngôi thánh đường đầu tiên – không chỉ bằng gạch đá, mà bằng niềm tin và lòng yêu mến Thiên Chúa.

Trải qua ba mươi năm vất vả, đến năm 1930, tiếng chuông đầu tiên ngân vang – như tiếng reo vui của cả cộng đoàn, đánh dấu một kỷ nguyên mới trong hành trình đức tin của giáo họ Rèn.

Nhưng cũng từ đó, bao biến động của thời cuộc đã khiến cộng đoàn nhiều phen tan tác. Chiến tranh, di cư, mất mát… có lúc tưởng như ngọn lửa đức tin sẽ lụi tàn.

Thế nhưng, những người ở lại vẫn kiên cường giữ lấy đèn sáng, và những người ra đi vẫn mang theo bóng hình ngôi thánh đường quê hương trong trái tim mình.

Từ Bãi Bằng đến Xuân Lộc, ngọn lửa ấy vẫn cháy – để rồi khi bình yên trở lại, giáo họ Rèn hồi sinh, đứng vững giữa lòng quê Trung Lai thân thương.

Và hôm nay – sau 95 năm, ngôi nhà thờ ấy đã khoác lên mình một diện mạo mới – trang nghiêm, thanh thoát, mà vẫn giữ trọn linh hồn xưa.

Dưới sự hướng dẫn của Cha xứ Giuse Nguyễn Đức Quân, công trình đại trùng tu khởi sự từ năm 2022 đã hoàn thành, mang đến cho giáo họ một biểu tượng mới của đức tin bền vững.

Nhìn vào tổng thể, nhà thờ giáo họ Rèn có một tháp chuông trung tâm, mặt tiền ba cửa vòm – cửa chính lớn, hai cửa phụ hai bên – cùng hàng cửa sổ lớn, dọc hai bên hông, tạo nên vẻ cân đối, mềm mại và thoáng đãng.

Công trình mang đậm phong cách Gothic phục hưng, nổi bật với vòm nhọn, trụ đứng thẳng, phào chỉ đối xứng tinh tế – kết hợp hài hòa giữa cổ kính và hiện đại.

Các phào chỉ nhiều lớp chạy quanh khung trụ và cửa, thể hiện rõ ảnh hưởng Gothic kiểu Việt hóa.
Tông màu xám bạc chủ đạo, tương phản nhẹ với gỗ nâu vàng bên trong, tạo cảm giác trang nghiêm, thanh thoát.

Trên mặt tiền, con số “1930” như mốc thời gian thiêng liêng, nhắc nhớ về nguồn cội đức tin trải qua bao thế hệ.

Bốn trụ đứng chính, hoa văn tinh xảo quanh ô cửa giả, chi tiết Thánh Thể khắc nổi trung tâm – tất cả hòa quyện trong một bố cục đối xứng hoàn hảo.

Cánh cửa gỗ đỏ sẫm mở ra, như mở vào miền thánh thiêng, nơi từng viên gạch thấm đẫm lời kinh sớm hôm.

Tháp chuông ba tầng, xếp chồng với bốn trụ cân xứng, vững chãi và uy nghi. Trên đỉnh, thánh giá vươn cao giữa trời xanh, đón lấy ánh mặt trời mỗi sớm mai. Cũng chính là lời nhắc nhớ rằng, Thiên Chúa luôn ở giữa cộng đoàn nhỏ bé mà trung kiên này.

Mái lợp ngói đỏ truyền thống kiểu vảy cá, điểm xuyết tháp nhọn nhỏ dọc theo mép, vừa cổ kính vừa duyên dáng cho phần mái của công trình.

Lan can bậc tam cấp có các quả cầu tròn đầu trụ, bậc thềm uốn cong nhẹ, dẫn vào cửa chính – mềm mại mà vững chắc như thể cánh tay mở rộng đón chào cộng đoàn viếng thăm nhà Chúa.

Khuôn viên rộng hơn 2.200 mét vuông, bao quanh là hàng cau, hàng dừa, và mặt hồ phẳng lặng 18.000 mét vuông, soi bóng tháp chuông vươn cao. Khung cảnh ấy khiến ngôi thánh đường trở thành điểm gặp gỡ giữa đất và trời, giữa lao động và cầu nguyện, giữa con người và Thiên Chúa.

Bước qua cánh cửa, một không gian gỗ và ánh sáng hiện ra. Toàn bộ cột, trần, cung thánh được ốp gỗ tự nhiên sáng màu, uốn cong mềm mại theo vòm Gothic, vừa ấm cúng vừa linh thiêng.

Các vòm gọng vó được bo mềm mại, chia ô đối xứng – hút ánh nhìn hướng lên trời.
Cột trụ tròn ốp gỗ nguyên khối, chạy dọc gian giữa, vững trãi như nâng đỡ cả mái đức tin của cộng đoàn. Kết hợp ánh sáng vàng dịu phản chiếu trên gỗ, khiến không gian ấm cúng thánh thiêng

Phía cung thánh là bộ tam tòa chạm khắc tinh xảo – Đức Giêsu chịu nạn ở trung tâm, hai bên là Đức Mẹ Maria và Thánh Giuse. Ba khuôn mặt thánh thiện như ba cột trụ nâng đỡ đời sống đức tin của cộng đoàn.

Cột trụ gian thánh được tiện tròn vững chãi, hoa văn cành nho và lá đề cách điệu làm tổng thể mềm mại, tinh tế.

Hai bên tường là các chặng Đàng Thánh Giá bằng gỗ, được sơn son thiếp vàng, khắc họa hành trình cứu độ của Đức Kitô – cũng là hành trình đức tin của giáo họ Rèn: có khổ đau, có thập giá, nhưng luôn hướng đến Phục Sinh.

Bàn thờ tế lễ bằng đá trắng điêu khắc tinh xảo, họa tiết Alpha – Omega và Thánh giá trung tâm, biểu tượng của khởi nguyên và cùng đích đức tin. Như là điểm nhấn quan trọng cho toàn bộ gian thánh.

Hai hàng ghế đơn sơ, thống nhất với tông gỗ trần, hòa cùng ánh sáng tự nhiên và đèn âm trần vàng ấm, tạo không gian thánh thiêng và sâu lắng.

Ngôi thánh đường giáo họ Rèn hôm nay không chỉ là một công trình kiến trúc. Nó là chứng nhân sống động của đức tin được rèn trong lửa thử thách, là trái tim đang đập của một cộng đoàn hiệp nhất và kiên trung.

Từ 5 gia đình còn sót lại sau biến cố di cư 1954, nay giáo họ đã trở thành một trong những cộng đoàn lớn mạnh nhất giáo xứ Trung Lai, với hơn 450 nhân danh. Các đoàn hội sinh hoạt sôi nổi, người trẻ nhiệt huyết, người già trung tín – tất cả cùng chung một khát vọng: Giữ vững, thắp sáng, và truyền lại ngọn lửa đức tin cho thế hệ cháu con mai sau.

Giữa trời xanh giáo phận miền Kinh Bắc, tháp chuông nhà thờ Rèn vẫn vươn cao như ngọn nến cháy mãi không tàn. Ngôi thánh đường 95 năm tuổi ấy không chỉ ghi dấu lịch sử của một cộng đoàn,
mà còn là lời tạ ơn sống động dâng lên Thiên Chúa – Đấng đã “rèn nên họ trong lửa thử thách”,
để hôm nay, đức tin ấy sáng lên giữa đời – vững vàng và bất diệt. Nguyện xin thánh nữ Têresa Hài Đồng- bổn mạng dân họ, chuyển cầu cho cộng đoàn nhỏ bé nơi đây, luôn giữ vững đức tin son sắt và kiên trung, như thế hệ cha ông đã để lại.

Biên tập: Nt. Maria Nguyễn Trang – Dòng Đức Mẹ Hiệp Nhất