Phân loại và định danh Thánh ca bình dân

Để tránh ngộ nhận cho cả người sáng tác lẫn người sử dụng, ta nên phân loại thánh ca bình dân một cách chi tiết và rõ ràng. Đồng thời cũng nên xác định tên gọi cho mỗi loại thay vì chỉ dùng duy nhất một thuật ngữ “thánh ca”. Vì “gọi tên chính xác một chủ thể sẽ đưa đến những đáp ứng tích cực trong các hoạt động liên quan đến chủ thể đó” (Hương Trầm số 12, tháng 10 năm 2010, trang 20; Từ thánh nhạc đến nhạc phụng vụ, Lm Phêrô Kiều Công Tùng).

Căn cứ vào huấn thị De Musica in Sacra Liturgia số 4b, và dựa vào cách phân loại và đặt tên được nêu trong Thông cáo của UBTN ngày 22 tháng 11 năm 1970, ta có thể phân thánh ca bình dân thành ba loại chính và định danh như sau: Ca Phụng Vụ, Ca Nguyện và Ca Tôn giáo.

1. Ca Phụng vụ (CPV)

CPV là những ca điệu hoặc bài ca mà lời là bản văn phụng vụ trong sách lễ. Chi tiết hơn, có thể phân làm hai loại tùy theo tính chất liên kết với phụng vụ:

(1a) CA PHỤNG VỤ nghi thức:

Là các ca điệu hoặc bài hát thuộc nghi thức phụng vụ: Bao gồm: cung chủ tế, bộ lễ, các bài đọc, các lời nguyện, kinh nguyện, thánh vịnh đáp ca… Đây là những ca điệu được soạn trên chính bản văn phụng vụ cố định (Hướng dẫn mục vụ thánh nhạc, số 189a), không được phép thay đổi hoặc thích ứng.

(1b) CA PHỤNG VỤ kèm theo nghi thức:

Là những bài ca đi kèm theo nghi thức phụng vụ, như ca nhập lễ, tiến lễ, hiệp lễ… Những bài ca này có thể được dệt nhạc trên chính bản văn phụng vụ trong sách lễ hoặc có thể “được thích ứng khi phiên dịch sao cho hợp với tinh thần của ngôn ngữ và đòi hỏi của sáng tác” (Hướng dẫn mục vụ thánh nhạc, số 189b).

2. Ca nguyện

Ca nguyện là những bài hát thể hiện tâm tình chúc tụng, ngợi khen và nguyện cầu, mà lời không phải là bản văn phụng vụ. Tuy nhiên, những bài ca này được khơi nguồn từ Thánh Kinh và phụng vụ, thể hiện đức tin và cảm thức của Hội Thánh (sensus Ecclesiae) (x. Hướng dẫn mục vụ thánh nhạc, số 78).

“Ca nguyện có tác dụng tốt đẹp đối với đời sống của các tín hữu, làm thấm nhuần cả đời sống riêng tư và xã hội của họ với tinh thần Kitô giáo chân chính (x. Ep 5,18-20; Cl 3,16). Nó đã được khuyến khích từ những thời kỳ đầu tiên, và trong thời đại của chúng ta, nó vẫn được khuyến khích để nuôi dưỡng lòng đạo đức của các tín hữu, và nâng cao lòng sùng mộ riêng tư của họ. Đôi khi, ngay cả những bản nhạc như thế cũng có thể được đưa vào các nghi lễ phụng vụ ” (De musica sacra et sacra liturgia, ngày 3/9/1958, số 9).

Vì vậy, có thể phân Ca Nguyện làm hai loại dùng trong phụng vụ và loại dùng ngoài phụng vụ:

(2a) Ca nguyện thay thế CPV kèm nghi thức

Để bài ca nguyện được dùng trong phụng vụ, thì bản văn của nó phải được sự chuẩn nhận của Hội Đồng Giám Mục (Hướng dẫn mục vụ thánh nhạc, số 133b).

Ví dụ:

– Con sẽ bước lên bàn thờ (Hùng Lân),

– Con sẽ hân hoan (Kim Long), và nhiều bài trong các tuyển tập Ca Lên Đi.

– Một số bài được xác định thay thế những bài ca đi kèm nghi thức phụng vụ trong các tuyển tập thánh ca của Uỷ Ban Thánh Nhạc.

(2b) Ca nguyện ngoài phụng vụ

Là những bài ca cùng có nội dung như đã mô tả ờ mục số (2) của phần này, nhưng chỉ dùng trong những hoạt động đạo đức như hát kết lễ, tĩnh tâm, suy niệm, cầu nguyện….

Ví dụ:

– Những bài hát kết lễ.

– Một số bài kính Đức Mẹ hoặc các Thánh (chưa được HĐGM chuẩn nhận làm bài ca thay thế),

– Một số bài Tâm Tình Ca của Thành Tâm.

– Một số bài của nhóm Alleluia được UBTN tuyển chọn.

3. Ca Tôn giáo

“Ca tôn giáo là bất kỳ loại bài hát nào được soạn theo ý riêng, hoặc theo chủ đề, hoặc theo mục đích của người sáng tác, nhằm khơi dậy lòng sùng kính và tình cảm tôn giáo. Những bài ca như vậy “là một trợ giúp hữu hiệu cho tôn giáo” (Musicae Sacrae Disciplina). Nhưng vì nó không nhằm mục đích thờ phượng, và được sáng tác theo phong cách tự do, nên nó không được sử dụng trong các nghi lễ phụng vụ” (De musica sacra et sacra liturgia, ngày 3/9/1958, số 10).

Ví dụ:

– Bản cầu hồn của Mozart.

– Ave Maria (lời là kinh Kính mừng tiếng La tinh) của Schubert

– Đôi dép, Một Chút… và các bài của Thông Vi Vu

– Gặp gỡ Đức Kitô, Trên đường về nhà Cha. và các bài của Tiến Lộc và các thân hữu.

– Lặng của Trần Tuấn

– Tôi chọn Giêsu của Ý Vũ và một số bài của nhóm Lửa Hồng;

– Các bài ca giáo lý và phong trào Thiếu Nhi Thánh Thể….

Tóm tắt và khái quát những nội dung vừa trình bày, ta có thể tạo nên bảng phân loại và định danh sau đây:

Bảng phân loại và định danh

CA PHỤNG VỤ (CPV)		CA NGUYỆN		CA TÔN GIÁO
Nghi thức	Kèm theo nghi thức	thay thế CPV kèm theo nghi thức	Ngoài phụng vụ	Các loại sinh hoạt khác
(1a)	(1b)	(2a)	(2b)	(3)
Bản văn phụng vụ	Bản văn phụng vụ hoặc bản văn phụng vụ thích ứng	Lời ca phù hợp nghi thức, mùa lễ, ngày lễ có chuẩn nhận của HĐGM	Bản văn khơi nguồn từ Kinh Thánh, Truyền thống	Bản văn tự do nhằm khơi dậy lòng sùng kính và tình cảm tôn giáo

Trích đoạn từ bài: THÁNH CA VIỆT NAM, TỪ MỘT GÓC NHÌN KHÁC. Nguồn: hdgmvietnam.com